ΛΙΓΚΡΗΣ  |  ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
στα Ιλίσια

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΟΒΙΑ (Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους)

Τι είναι η Κοινωνική Φοβία;

Είναι ο έντονος και επίμονος φόβος ενός ή περισσότερων κοινωνικών καταστάσεων. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν τη δημόσια ομιλία, τη γνωριμία με νέα άτομα, τα πάρτυ, την  προσέγγιση ενός ερωτικού συντρόφου, το να τρώει κανείς δημοσίως, να μιλά σε ανθρώπους με εξουσία, να διαφωνεί ή να διεκδικεί τα δικαιώματά του. Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία φοβούνται ότι θα συμπεριφερθούν με τρόπους που θα κάνουν τους άλλους να τους κρίνουν αρνητικά ή θα οδηγήσουν στην αμηχανία και την ταπείνωσή τους. Ανησυχούν συχνά ότι θα εκτεθούν φανερώνοντας κάποιο από τα συμπτώματα του άγχους τους όπως το κοκκίνισμα του προσώπου, το τρεμούλιασμα ή την εφίδρωση του σώματός τους. Συνήθως προσπαθούν να αποφύγουν τις καταστάσεις τις οποίες φοβούνται ή τις υπομένουν με άγχος, ντροπή και αμηχανία. Καμια φορά το άγχος τους μπορεί να είναι τόσο έντονο ώστε να οδηγήσει σε προσβολή πανικού. Η σοβαρότητα της διαταραχής μπορεί να κυμαίνεται από ήπια (π.χ. δυσκολία να μιλήσει κάποιος στην τάξη) ως μια σοβαρή, παραλυτική μορφή ντροπαλότητας που οδηγεί στην έλλειψη φίλων, τη μοναξιά, την κοινωνική απομόνωση και τη σημαντική παρεμπόδιση της επαγγελματικής και διαπροσωπικής λειτουργικότητας του ατόμου.

Είναι η Κοινωνική Φοβία απλώς μια μορφή ντροπαλότητας ή εσωστρέφειας;

Όχι. Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία υποφέρουν από έναν υπερβολικό φόβο ότι θα κριθούν ή θα ελεγχθούν εξονυχιστικά από άλλους σε κοινωνικές καταστάσεις. Τρομοκρατούνται στην πιθανότητα ότι θα εξευτελίσουν ή θα ντροπιάσουν τον εαυτό τους. Βιώνουν σημαντικά σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα όπως κοκκίνισμα του προσώπου, έντονη εφίδρωση, τρεμούλα, ναυτία, και δυσκολίες στη συγκέντρωση. Η κοινωνική φοβία δεν είναι απλώς ο θεμιτός φόβος που όλοι μας βιώνουμε όταν δίνουμε μια ομιλία ή ζητάμε κάποιον σε ραντεβού. Οι άνθρωποι αυτοί αναγνωρίζουν ότι ο φόβος τους είναι υπερβολικός και παράλογος αλλά νιώθουν ανίσχυροι μπροστά στην ένταση του άγχους τους.

Ποιος υποφέρει από Κοινωνική Φοβία;

Η κοινωνική φοβία είναι πολύ συχνή. Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι περισσότεροι από έναν στους οχτώ ανθρώπους είναι πιθανό να αναπτύξουν κοινωνική φοβία κάποια στιγμή στη ζωή τους. Πολλοί περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν συμπτώματα ντροπαλότητας που ωστόσο δεν είναι αρκετά σοβαρά ώστε να πληρούν τα κριτήρια της διαταραχής. Οι γυναίκες είναι δύο φορές πιθανότερο από τους άνδρες να υποφέρουν από κοινωνική φοβία, ωστόσο οι άνδρες αναζητούν βοήθεια από ειδικούς πιο συχνά. Η έναρξη γίνεται συνήθως νωρίς στην εφηβεία αν και σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζεται  πολύ νωρίτερα ή αργότερα. Χωρίς βοήθεια, το πρόβλημα έχει χρόνια διάρκεια.

Ποιες είναι οι αιτίες της Κοινωνικής Φοβίας;

Οι ακριβείς αιτίες δεν είναι απόλυτα κατανοητές. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι οι εξής παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κοινωνικής φοβίας:

Γενετικοί παράγοντες: Οι πιθανότητες να έχει κάποιος κοινωνική φοβία διπλασιάζεται (κάποιες έρευνές δείχνουν ότι τριπλασιάζεται) όταν έχει τουλάχιστον έναν συγγενή πρώτου βαθμού με κοινωνική φοβία.

Προγενέστερες εμπειρίες: Ταπεινωτικές κοινωνικές εμπειρίες στο παρελθόν συσχετίζονται με την ανάπτυξη της κοινωνικής φοβίας. Αυτές οδηγούν στον φόβο ότι θα επαναληφθούν και στην αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων, ενισχύοντας έτσι τη δυσκολία διαχείρισης του κοινωνικού άγχους. Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία προέρχονται συχνά από οικογένειες ή κοινωνικές ομάδες που συνδέουν την αίσθηση προσωπικής αξίας με την επίδοση στην κοινωνική ζωή ή την επαγγελματική αρένα.

Διαστρεβλωμένες σκέψεις: Αρνητικές αυτόματες σκέψεις που αφορούν σε κοινωνικές καταστάσεις, όπως «δεν ξέρω τι να πω», «θα γελοιοποιηθώ» ή «οι άλλοι θα καταλάβουν ότι είμαι αγχωμένος» σχετίζονται με την κοινωνική φοβία. Οι υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό στις οποίες δύσκολα κανείς ανταποκρίνεται, όπως «δεν θα έπρεπε να είμαι ποτέ αγχωμένος», «πρέπει να είσαι πολύ όμορφος και πολύ όμορφος για να σε συμπαθήσουν» ή «πρέπει να εξασφαλίσω την έγκριση όλων των γνωστών μου» επίσης παίζουν ρόλο. Τέλος, αιτιακή σχέση με την κοινωνική φοβία έχουν και οι πεποιθήσεις για τον εαυτό όπως «είμαι βαρετός», «είμαι παράξενος» και «διαφέρω απ’τους άλλους»

Έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων: Κάποιοι άνθρωποι με κοινωνική φοβία δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες με αποτέλεσμα αυξάνεται το άγχος τους και να υπονομεύεται η εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απαραίτητο. Υπάρχουν άνθρωποι με άριστες κοινωνικές δεξιότητες που δυσκολεύονται να τις εφαρμόσουν λόγω του κοινωνικού τους άγχους.

Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία και Κοινωνικό Άγχος

Τα τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά της ΓΣΘ για την κοινωνική φοβία είναι τα εξής:

Ψυχοεκπαίδευση: Οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν για τη φύση του κοινωνικού άγχους, ειδικά για τα μοτίβα σκέψης που είναι κεντρικά σε αυτό και το τροφοδοτούν και τις επιπτώσεις της αποφυγής κοινωνικών καταστάσεων που συντηρεί το πρόβλημα.

Γνωσιακή Αναδόμηση: Οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να εντοπίζουν τις αυτόματες σκέψεις που υποβόσκουν και προκαλούν το άγχος τους (π.χ. «δεν θα ξέρω τι να πω», «θα κοκκινήσω και θα με καταλάβουν», «θα χάσω τον έλεγχο και θα γίνω ρεζίλι»). Στη συνέχεια εφαρμόζουν τεχνικές που αμφισβητούν και τροποποιούν αυτές τις σκέψεις, παράγοντας πιο ρεαλιστικές και λειτουργικές εκτιμήσεις που μειώνουν σημαντικά το επίπεδο του άγχους τους.

Έκθεση στις κοινωνικές καταστάσεις: Ο θεραπευτής βοηθά τους θεραπευόμενους να εντοπίσουν τις καταστάσεις που αποφεύγουν και τις συμπεριφορές ασφαλείας που χρησιμοποιούν με αποτέλεσμα να διαιωνίζουν το πρόβλημα. Αναπτύσσουν μια ιεραρχία καταστάσεων στις οποίες θα εκτεθούν σταδιακά, από τις ευκολότερες στις πιο δύσκολες, υλοποιώντας ένα εύρος στρατηγικών διαχείρισης που μαθαίνουν στη θεραπεία.

Εκμάθηση δεξιοτήτων: Αυτές περιλαμβάνουν την αλλαγή εστίαση της προσοχής από τις αρνητικές αυτόματες σκέψεις στα χαρακτηριστικά της περίστασης και τους ανθρώπους που εμπλέκονται, δεξιότητες χαλάρωσης και τεχνικές αποδοχής των αρνητικών συναισθημάτων που πυροδοτούνται στις κοινωνικές δραστηριότητες. Αν χρειαστεί, γίνεται εκμάθηση βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων και διεκδικητικής συμπεριφοράς.